Crespi Etkisi
Bir mevzuda pekiştiricinin artması durumunda performansın da artmasına crespi etkisi denir. Pekiştirme artmaya devam ettikçe davranışın performansı ya da sıklığı artmaya devam eder. Aynı durum tam tersi için de geçerlidir. Pekiştirici azaldıkça performans azalır.
1942 yılında Amerikalı psikolog Leo Crespi tarafından ortaya çıkmıştır. Fareleri bir labirente koyup, çeşitli görevler ve bu görevlere bağlı ödüller vermiştir. Ödüllerin büyüklüğünü arttırdıkça, farelerin daha hızlı çalıştığını, azaldıkça daha yavaş çalıştığını fark etmiştir. Ödülün boyutunun performans üzerinde etkisini anlayıp buna Crespi etkisi demiştir.
Crespi Etkisi Örnekler
Crespi Etkisi Örnek 1: Bir çocuğa ders çalışması için çikolata verirseniz, daha fazla çikolata verdiğinizde daha çok ders çalışacaktır ya da çikolata vermeden önce ders çalışmıyorsa çikolata verilince ders çalışmaya başlayacaktır.
Crespi Etkisi Örnek 2: Köpeğe oturma eğitimi verirken karşısına geçip sürekli otur diyerek oturduğunda aferin demek yerine ödül ve ya et verirseniz daha fazla oturmaya başlar. Miktarı arttırmaya başladıkça daha da oturmaya başlayıp kolayca eğitimi kapar.
Crespi Etkisi Örnek 3: Bir maç öncesi maçı kazanmasını istenilen takımın oyuncularına prim verileceğini düşünün. Bu prim arttıkça futbolcuların maçı kazanma arzusu artacaktır. Prim daha da artarsa maçı kazanma arzuları daha da artacaktır.
Crespi Etkisi Örnek 4: Elemanların daha iyi performans göstermesini istiyorsanız maaşına zam yapın ve daha fazla, daha istekli çalıştıklarını göreceksiniz. Eğer bunun üstüne biraz daha zam yaparsanız bunun üstüne daha fazla çaba göstereceklerdir.
Crespi Etkisi Örnek 5: Konserde sahneye çıkan kişi beklediğinden fazla alkış ve olumlu tepki alıyorsa çok iyi bir performans sergileyecektir. Eğer diğer şarkılara geçerken daha fazla alkış alıyorsa sahnesi çok daha iyi olacaktır.
Bu örneklerin ve açıklamaların aynısının zıttı da olabilir. Yani negatif olarak düşünün. Ödüller azaldıkça istek, arzu da azalacaktır. Yön fark etmiyor. Pekiştiriciye göre hareket eden bir etkidir.
