Premack İlkesi Nedir?
Premack ilkesi diğer adıyla büyükanne kuralı ve ya koşullu anlaşma diye geçebilir. Premack ilkesi nedir? Yapmayı sevmediği davranışın yanına yapmayı sevdiği davranışı koz olarak kullanmaktır. Eğer yüksek olasılıklı davranışlar (daha arzu edilen davranışlar), daha düşük olasılıklı davranışlara (daha az arzu edilen davranışlar) bağlı hale getirilirse, o zaman daha düşük olasılıklı davranışların meydana gelme olasılığı yükselir. Örneğin; ödevini bitirmeden televizyon izleyemezsin.
Özellikle ebeveynler olmak üzere birçoğumuz bu ilkeyi kullanıyor. Hatta farkında olmadan bunu alışkanlık haline getirmiştir. Birileriyle ilişkiler bu şekilde yürüyor olabilir. Sakıncalı bir durum yoktur. Mesela; sebze yemeği sevmeyen bir çocuğa yerse cips alacağını söyleyip sebze yemesini sağlaması gibi. Bir süre sonra sebze yemeyi alışkanlık haline getirtir.
Peki bu köpek eğitimi için nasıl geçerlidir?
Köpeğinizi çağırdığınızda gelmesini öğretmeye çalışıyorsunuz diyelim. Köpeğiniz dışarıdayken, size geri dönmekten daha çok arzu edilen şeyler var. O zaman premack ilkesi kullanarak eğitin.
Köpeğiniz dışarıdayken bir kedi görürse, size geri dönme şansı önemli ölçüde azalır. Kediyi kovalamak, gel komutunuza yanıt vermekten çok daha arzu edilir. Fakat Premack ilkesini kullanarak bunun önüne geçebilirsiniz. Premack ilkesi köpek eğitimi için nasıl mı kullanılır?
Köpeğiniz kedi kovalamaya başlamadan önce “Gel” komutuna yanıt vermeyi öğrendiği eğitim durumları oluşturun. Köpeğinize tasma takın ve tasmanın en fazla uzayabileceği yerin 1-2 metre ilerisine ödül atın. Köpeğinizin ödülü attığınızı görmesine izin verin.
Köpeğinizin ödüle gitmesine izin verin ama onu ödüle yaklaşık bir metre kala durdurun. Köpeğiniz ödülle ilgilenecek ve muhtemelen gel komutunu görmezden gelecektir. Köpeğin tasmasına hafifçe asılın ve birkaç metre geriye doğru çekin. Köpeğiniz size geldiğinde, tasmasını tutun, köpeğinizi övün ve ardından köpeğinizin geri koşarak ödülü almasına izin verin. Premack İlkesini köpeğinizle az önce kullandınız.
Köpeğiniz ödülü istiyor (köpeğiniz için çok arzu edilir) ancak gel komutuna yanıt verene kadar ödülü alamıyor (daha az arzu edilen davranış), şimdi köpeğinize dikkat dağıtıcı durumlarda komutlarınıza yanıt vermeyi öğretiyorsunuz. Sizi dinlemeden ona ulaşamayacağı bilinci oturuyor.
İlk başta, daha az arzu edilen davranışın gerçekleşmesi için tasmayı kullanmanız gerekir, ancak zamanla köpeğinizin sesli komutunuza yanıt vermeye başlayacağını ve tasmayı giderek daha az kullanmanız gerekeceğini göreceksiniz. Zamanla nasıl alışıp iyi tepki verdiğine tanık olacaksınız.
Premack İlkesi Örnekler
Bu ilkeyi kendinize de uygulayabilirsiniz. Bunu başardığınızda başarınız artacaktır.
Premack İlkesi Örnek 1: Sosyal medyada dolanmayı çok seviyorsunuz hatta bağımlılık haline gelmiş olabilir. Bu yüzden kitap okumaya üşeniyor olabilirsiniz. O zaman kendinize; 30 sayfa kitap okursam sosyal medyada takılabilirim diyebilirsiniz. En azından 30 sayfayı okumuş olursunuz hem de içiniz rahat şekilde sosyal medyada gezinebilirsiniz.
Premack İlkesi Örnek 2: Bilgisayar oyunları oynamayı seven ama ders çalışmayan birine; 1 saat ders çalışırsan günün kalanında oyun oynayabilirsin demektir.
Premack İlkesi Örnek 3: Yemeği yaparsan, akşam maç izleyebilirsin.
Kısacası işin ucuna ödül koyarak sevilmeyeni, istenmeyeni yaptırabilirsiniz. Bunu yaparsan bunu hak edersin. Premack ilkesi tanımı bu şekildedir.
