James Webb Uzay Teleskobu (JWST), şimdiye kadar görülen en uzak galaksiyi gözlemledi ve bu galaksiye JADES-GS-z14-0 adı verildi. JADES-GS-z14-0, Büyük Patlama‘dan sadece 290 milyon yıl sonra, Kozmik Şafak olarak bilinen dönemde var olmuş bir galaksi.
Kozmik Şafak ve Webb’in Rolü
Webb’in bu olağanüstü keşfi, ilk yıldızlar ve galaksilerin doğduğu, evrenin doğumundan sonraki dönemi incelemek amacıyla yürütülen bir araştırmanın parçasıdır. Evren 13.8 milyar yıl yaşındadır, ancak ışığın uzayda yol alması zaman aldığından, derinlere bakarak astronomlar geçmişe doğru bir pencere açabilirler.
Astronomlar ne kadar derine bakarsa, o kadar geçmişe dönerler. Işık, milyonlarca ve milyarlarca ışık yılı boyunca evrene yayıldıkça, evrenin genişlemesiyle birlikte uzanır. Bu uzanma, ışığın kırmızı uca doğru kayması anlamına gelen ‘kırmızıya kayma‘ olarak bilinir ve bu nedenle Webb’in kızılötesi vizyonu, çok erken dönem galaksileri tespit etmekte bu kadar başarılıdır.
JADES-GS-z14-0 Nasıl Bulundu?
2023 Ekim ve 2024 Ocak aylarında bir grup astronom, JWST Gelişmiş Derin Dış Galaktik Anketi (JADES) programı kapsamında James Webb Uzay Teleskobu‘nu kullanarak galaksileri gözlemledi. Webb’in NIRSpec (Yakın Kızılötesi Spektrograf) cihazı, rekor kıran JADES-GS-z14-0 galaksisini tespit etti.
JADES-GS-z14-0, Büyük Patlama‘dan sadece 290 milyon yıl sonra var olan bir galaksi olarak karşımıza çıkıyor. Bu, galaksinin ışığının evrenin genişlemesiyle ne kadar uzadığını gösteren yaklaşık 14 kırmızıya kayma değerine denk gelir. Araştırmanın yazarları İtalya’daki Scuola Normale Superiore’den Stefano Carniani ve Arizona Üniversitesi Steward Gözlemevi’nden Kevin Hainline‘dir.
Ortak açıklamalarında, “Görüntülerden, kaynağın 1.600 ışık yılı genişliğinde olduğu bulunmuştur, bu da gördüğümüz ışığın çoğunlukla genç yıldızlardan geldiğini ve büyüyen bir süper kütleli kara delik yakınındaki emisyonlardan gelmediğini kanıtlıyor,” diyorlar. “Bu kadar çok yıldız ışığı, galaksinin Güneş’in kütlesinin birkaç yüz milyon katı olduğunu gösteriyor. Bu, doğanın nasıl bu kadar parlak, büyük ve kütleli bir galaksiyi 300 milyon yıldan daha kısa sürede yaratabildiğini soruyor.”
JADES-GS-z14-0’nın Özellikleri ve Önemi
Steward Gözlemevi ve Arizona Üniversitesi’nden JADES araştırmacısı Jake Helton, JADES-GS-z14-0‘nın Webb’in MIRI (Orta Kızılötesi Araç) ile daha uzun dalga boylarında da tespit edildiğini belirtti. MIRI gözlemi, görünür ışık aralığında yayılan ve Webb’in yakın kızılötesi cihazlarının erişiminden çıkmış olan dalga boylarını kapsar.
Jake‘in analizi, MIRI gözlemiyle elde edilen kaynağın parlaklığının, diğer Webb cihazlarının ölçümlerinden çıkarılabileceğinden daha yüksek olduğunu ve galakside parlak hidrojen ve oksijen emisyon çizgileri şeklinde güçlü iyonize gaz emisyonlarının varlığını gösterdiğini belirtiyor. Bu galaksinin hayatının bu kadar erken bir döneminde oksijenin varlığı, çok büyük yıldızların birden fazla neslinin zaten yaşamlarını sürdürdüğünü ve galaksi gözlemlenmeden önce öldüğünü gösteriyor.
Tüm bu gözlemler, JADES-GS-z14-0‘nın teorik modeller ve bilgisayar simülasyonlarıyla tahmin edilen erken dönem evren galaksi türlerine benzemediğini bize anlatıyor.
Kaynak: skyatnightmagazine
